Давайце гуляць па-беларуску

Назаві колер»

Мэта: дапасаванне прыметнікаў да назоўнікаў па тэме: «Садавіна, ага-родніна».

Ход гульні. Выхавацель кідае мяч адна-му з дзяцей і называе садавіну альбо агародніну (яблык, агурок, бурак, слгва і г.д.), дзіця ловіць мяч, называе адпаведны колер (чырвоны, зялёны, чырвоны, сіняя і г. д.) і кідае мяч назад.

«Сапсаваны тэлефон»

Мэты: развіццё слыхавой увагі, засяроджанасці.

Ход гульні. Дзеці сядзяць радком. Вядучы ціхенька на вуха называе першаму дзіцяці аднаго з герояў казкі. Першае дзіця таксама ціхенька на вуха паўтарае пачутае слова другому дзіцяці, другое — трэцяму і г. д. Дзіця, якое сядзіць апошнім у радку, вымаўляе пачутае слова ўслых. Калі ім была дапушчана памылка, дзеці па ланцужку, толькі ў адваротным напрамку, па чарзе паўтараюць пачутае імі слова Так знаходзяць таго, хто дапусціў памылку, «сапсаваў тэлефон».

«Чорны кот»

Мэта: практыкаванне у правільным ужыванні форм давалънага склону назоўнікаў першага скланення.

Ход гульні. Адзін з дзяцей — «чорны кот». Ён стаіць у сярэдзіне круга з хустачкай у руцэ. Дзеці водзяць карагод, прыгаворваючы:

         Сталі дзеці ў карагод,

         Прыйшоў да іх чорны кот

Кот. Каму даць, каму даць

         Каму хустачку аддаць?

Адцам Янку.

(Янка становіцца «чорным катом». І г. д.)

«Хто першы назаве?»

Мэты:   актывізацыя   слоўнікавага запаус; развіваццё зрокавай і слыхавой ўвагі, звязанай мов.

Ход гульні. На фланелёграфе  ў  радок размяшчаюцца відарысы герояў казкі. Выхавацель дамаўляецца з дзецьмі, адкуль яны будуць пачынаць лічыць відарысы (злева направа ці наадварот). Затым некалькі разоў пляскае ў далоні.  Дзеці  лічаць  колькасць хлапкоў, знаходзяць відарыс, які стаіць на ўказаным месцы, і называюць яго, расказваюць аб ім невялічкі ўрывак з казкі. Выйграе тое дзіця, якое першым назвала відарыс.

«Хто больш назаве?»

Мэта:  развіццё маўлення дзіцяці.

   Ход гульні.                                       Выхавальнік прапануе дзецям назваць прадметы, якія намаляваны на старонцы падручніка. За кожнае названае слова дзіця атрымлівае фішку.

Паралельна мэтазгодна выкарыстаць гульню «Падкажы слоўца». Выхавальнік знаеміць з вершам, у якім не дачытвае адно слова. Напрыклад:

Па цвічку тук-ток

Б’е жалезны … ( малаток).  

Не клубочак і не гарлачык,

Хоць і кругленькі наш … ( мячык).

«Хто як размаўляе?»

Мэта: актывізацыя слоўніка дзяцей. 

                                 Ход гульні:дзеці гавораць, як падаюць голас розныя жывелы: мядзведзь рычыць, курыца квохча, жаба квакае і г.д. Адначасова педагог звяртае ўвагу на тое , што ўсе названыя словы – гэта назвы дзеянняў жывел. З гэтай мэтай выкарыстоўваюцца загадкі, у якіх даецца апісанне прадмета, пералічваюцца яго дзеянні.

Хто зяленымі вачамі

Грозна бліскае начамі?

Мае пухленькія лапкі,

Мае кіпцікі-царапкі?   

Спінку пругка выгінае,

Страх на мышак наганяе? (Кот.)

Гульня “Збяры хуткагаворку”

Мэта:  развіццё маўлення дзіцяці.

Па дарозе скарагаворкі разбіліся на дзве часткі. Іх трэба сабраць.

Хто ен такі? Хто яна такая?» Задача: вучыць называць прыметы і дзеянні прадметаў, пашыраць уяўленне пра мнагазначныя словы. Напрыклад:

Хоць іголак мае многа,

Ды не навучыўся шыць (Вожык).

Маю тонкі, востры нос,

Каляровы доўгі хвост (Іголка).

Вырасцілі Фрол і Лора                         а Фрося малюе ласося

Просіць Лорка Борку                           загулі над грэчкай пчолы

Малюе Тамара кальмара,                   выгаварыць скарагаворку

Забялела грэчка ў полі,                       боб, фасоля, памідоры

«Прыдумай сказ»

  Мэта: фарміраваць у дзяцей моўную актыўнасць, хуткасць мыслення.

Гульнёвае правіла. Перадаваць каменчык другому гульцу можна толькі калі прыдумаў сказ з названым вядучым словам.

Ход гульні: Дзеці і педагог сядаюць у кола. Тлумачыцца правілы гульні.:Сёння мы будзем прыдумываць сказы з названым словам. Напрыклад, я кажу слова «блізка» і даю каменьчык Міхасю. А ён адказвае «Я жыву блізка ад кінатэатра» перадае каменьчык далей і называе новае слова..

Так па чарзе каменьчык даходзіць да педагога.    

«Што надзенем ляльцы на прагулку?»

Мэта: замацоўванне лексікі без нагляд­най   падказкі   па   тэме:   «Адзенне. Абутак».

Ход гульні.Выхавацель называе некалькі відаў адзення і абутку і прапануе дзецям выбраць адзін адказ. Сутнасць гульні ў тым, што кожнае дзіця можа назваць тое слова, якое яно помніць.

«Хуткія вочкі»

Мэта: замацоўванне слоўнікавага запасу дашкольніка па любой тэме. Ход гульні.Выхавацель паказвае прадмет або малюнак, які адносіцца да той ці іншай тэмы, і адразу хавае яго. Той, хто першым адкажа, атрымлівае гэты прадмет.

«Які твой голас?»

Мэта:  пашырэнне   і  замацоўванне пасіўны слоўнікавы запас па тэме: «Хатнія жывёлы».

Ход гульні.Дзеці размяркоўваюць паміж сабой ролі хатніх жывёл. У адпаведнасці з роллю вымаўляюць гукаперайманні («мяў», «гаў», «му» і г. д.), пры гэтым кожны раз зазначаючы: «Я мяўкаю», «Я гаўкаю», «Я выю» і г. д.

«Што зманілася?»

Мэты: выхоўванне ўвагі, кемлівасці; развіваццё памяці, мовы; актывізацыя слоўнікавага запасу.

Ход гульні.На фланелёграфе выхавацель размяшчае выявы герояў казкі. Дзеці называюць іх і запамінаюць парадак іх размяшчэння. Па сігналу выхава-целя: «Ноч» — дзеці заплюшчваюць вочы, «спяць». За гэты час выхава­цель  мяняе   парадак  размяшчэння відарысаў. Па сігналу: «Дзень» — дзеці расплюшчваюць вочы, уважліва глядзяць на фланелёграф і тлумачаць, якія там адбыліся змены.

«Адзін ці многа?»

Мэта: фарміраванне ўмення змяняць назоўнікі па ліках.

Ход гульні.Выхавацель называе словы ў адзіночным і множным ліку, а дзеці адказваюць, колькі прадметаў назва­на: адзін ці многа. У якасці гульнёвага дзеяння можна выкарыстоўваць перакіданне мяча.

«Каму дадзім значок?»

Мэта:  фарміраванне  арыентыроўкі ў дзеянні ўтварэння давальнага скло­ну назоўнікаў мужчынскага роду.

Ход гульні. Выхавацель кажа, што сёння значкі будуць дарыцца толькі хлопчыкам. Пытаецца: «Каму ж дадзім першы значок?» (Мішу дадзім.) «Вось, Міша, твой значок. Яшчэ каму?» (Працягвае значок аднаму з дзяцей.) «Так, Алёшу. А зараз каму?» I г. д.

«Частаванне»

Мэта: утварэнне патрэбнай склонавай формы па аналогіі з узорам педагога.

Ход гульні. Выхавацель запрашае дзяцей разгледзець малюнкі. На малюнках — відарысы жывёл з характэрнымі для іх пачастункамі: зайка з морквай, вавёрка з арэшкамі, сабака з косткай, карова з сенам і г. д. Выхавацель кажа: «Звяры хочуць пачаставаць нашых хлопчыкаў. Толькі не ведаюць, каму што даць. Паспрабуем ім дапамагчы». I складвае малюнкі ў стосік. Побач кладзе стосік з фотаздымкамі хлопчыкаў групы. Дзеці па чарзе падыходзяць да стала, кожны з іх выцягвае адзін малюнак і пачынае гаварыць: «Коцік дае рыбку... каму?». Выцягвае з другога стосіка фотаздымак і працягвае: «Сярожу». (Таксама можно выкарыстоўваць гулъню ў «фанты».)

«Калі гэта бывае?»

Мэты: замацоўванне ведаў пра часткі сутак; развіваццё ўмення вызначаць часткі сутак і тлумачыць гэта з дапамогай слоў; развіццё лагічнага мысленне.

Ход гульні.Кожнае дзіця атрымлівае некалькі картак (2—3) з выявамі частак сутак. Выхавацель прапаноўвае іх разгледзець. Затым ён называе частку сутак, напрыклад, вечар. Дзіця, у якога ёсць картка з відарысам, што адносіцца да гэтага часу сутак, падымае яе і расказвае, чаму гэты відарыс адпавядае вячэрняму часу За правільна падабраную картку і добрае тлумачэнне дзіця атрымлівае фішку. Фішкі афарбаваны: у ружовы колер — раніца, блакітны — дзень, шэры — вечар, у чорны — ноч. Карткі неабходна падбіраць з добра знаёмымі эпізодамі з рознага часу сутак.

«Можна есці ці не?»

Мэты: замацоўванне ведаў аб прадуктах харчавання і іх назваў; развіццё слыхавай увагай, кемлівасць, лагічнае мысленне; выпрацоўваць хуткую рэакцыю на слова.

 Ход гульні.Дзецям  можна прапанаваць гульню на адрозненне прадуктаў харча­вання ад іншых прадметаў. Для гэтага выкарыстоўваюць як прадукты харча­вання, так і карткі з іх відарысамі. Дзеці павінны разгледзець усе прадук­ты або іх выявы, назваць іх. Затым выхавацель прапануе пагуляць у гульню «Можна есці ці не?»: паказ­вае і называе прадмет, дзеці на прадукт харчавання пляскаюць у далоні, на другія прадметы — сядзяць ціха.

«Складзі карцінку»

Мэта: развіццё прасторавай ары-енціроўкі, мовы, умення бачыць цэласнасць вобраза; развіццё ўвагі.

Ход гульні.Падчас работы над казкай «Сынок з кулачок» можна прапана­ваць дзецям скласці з чатырох частак разразных карцінак поля, луга, лесу адпаведныя выявы. Дзеці складаюць карцінкі, паведамляюць, што ў іх атрымалася, расказваюць пра раслінны і жывёльны свет таго асяроддзя, якое атрымалася на карцінцы.

«Хто ўвойдзе, няхай возьме»

Мэты: замацоўваннё ведаў пра матэрыял,  з якога зроблены прадмет; актывізацыя   слоўнікавага   запаус; развіццё звязнай мовы, уважлівасці, кемлівасіці.

Ход гульні. Дзецям прапануюць адшукаць у пакоі для гульні прадметы, зробленыя з дрэва, пластмасы, гумы і іншага матэрыялу.

Яны шукаюць прадмет, называюць яго, прыдумваюць і расказваюць пра яго невялічкае апавяданне, паведамляюць, з якога матэрыялу ён зроблены.

«Раскладзі па велічыні»

Мэты: актывізацыя слоўнікавага запасу і развёццё звязнай мовы; выпрацоўка умення  параўноўваць  прадметы  па велічыні на вока або шляхам накладвання; развіваццё  ўвагі, успрыманне велічыні прадмета.

Ход гульні.Дзеці разглядаюць плоскасныя фігуркі герояў казкі «Муха-пяюха», параўноўваюць іх і раскладваюць па велічыні ў радок: хто за каго большы. Напрыклад: воўк, заяц, вавёрка, жабка, мышка, муха. Затым дзеці расказваюць, чаму яны так размясцілі герояў казкі.

«Назаві адным словам»

Мэты: замацоўванне у мове дзяцей словы, што абазначаюць агульныя паняцці; актывізіраваць слоўнікавы за­пас; развіваць лагічнае мысленне, кемлівасць.

Ход гульні. Выхавацель выкладвае карткі з выявамі прадметаў. Дзеці разглядваюць іх, называюць намаляваныя прадметы. Затым выхавацель просіць назваць   гэтыя   прадметы   адным словам. У залежнасці ад зместу казкі гэта могуць быць наступныя заданні:

 ▪ воўк, ліса, заяц... — дзікія жывёлы;

 ▪ сабака, кот, каза... — свойскія жывёлы;

 ▪ верабей, сарока, галка... — птушкі;

 ▪ курыца, певень, гусь... — свойскія птушкі;

 ▪ дуб, клён, бяроза... — дрэвы і г. д.

«Лішняе слова, або Чацвёрты лішні»

Мэты:   навучанне   дзяцей   знаходзіць агульныя і розныя ўласцівасці прадметаў,  аб'ядноўваць прадметы па якой-небудзь асноўнай    істотнай прыкмеце, праводзіць класіфікацыю; развіваць лагічнае мысленне, увагу, кемлівасць.

Ход гульні. У адпаведнасці з сюжэтам казкі выхавацель называе словы ці паказвае дзецям карткі з відарысамі предметаў. Пры гэтым усе словы (прадметы), апрача аднаго, належаць да якой-небудзь  адной  групы.  Выхавацель прапаноўвае дзецям знайсці лішняе слова (прадмет), якое не падыходзіць да ўсіх астатніх у групе, а затым рас-тлумачыць, чаму яны так думаюць. Надрыклад:

 ▪ рамонак, дзьмухавец, званочак, пчала;

 ▪ камар, муха, жабка, мятлушка;

«Хто жыве ў казцы?»

Мэты: развівацццё ўвагі,   памяці, звязнай мовы, хуткасці мыслення; актывізацыя слоўніка.

Ход гульні. Для гэтай гульні спатрэбяцца карткі з відарысамі розных прадметаў, у тым ліку і персанажаў казкі. Выхавацель дае дзецям разгледзець карткі,  а  затым  просіць  назваць персанажаў той казкі, якую слухалі на занятку, і расказаць невялічкі ўрывак з гэтай казкі пра таго героя, якога назвалі.

«Не памыліся»

Мэта: актывізацыя слоўнікавага запаус, лагічнага мыслення, увагі, кемлівасці; замацоўванне ведаў пра дзікіх і свойскіх жывёл.

Ход гульні. Дзеці стаяць у крузе, пера-кідваючы мяч. Той, хто кідае мяч, называе дзікую ці свойскую жывёліну. Той, хто мяч злавіў, павінен сказаць, дзе яна жыве: у лесе ці побач з чалавекам, чым харчуецца.

«Паштальён прыносіць пісьмы»

Мэта: развівіццё звязнай мовы, мысленне. 

Ход гульні. «Паштальён» раздае дзецям канверты,   у   якіх   ляжаць карткі з відарысамі персанажаў казкі. Дзеці павінны расказаць урывак з казкі з удзелам гэтых персанажаў.

«Скажы наадварот»

Мэты:   абагачэнне   мовы   словамі-антонімамі; развіваць звязную мову, кемлівасць, мысленне, увагу.

Ход гульні. Выхавацель вымаўляе слова і кідае каму-небудзь з дзяцей мячык. Дзіця,   злавіўшы   мячык,   павінна ў адказ назваць слова, процілеглае па значэнню. Напрыклад: высокі — нізкі; уперад — назад; дзень — ноч; цёплы — халодны і г. д.

«Прыдумай слоўца

або адкажы: «Які?»

Мэты: абагачэнне  слоўнікавага запасу прыметнікамі; развіваць кемлівасць, мысленне, мову.

Ход гульні. Выхавацель прапаноўвае дзе­цям да назвы прадмета падабраць словы, якія дапамогуць адказаць на пытанне: «Які гэга прадмет?».

Напрыклад:

- Лісіца якая? (Хітрая, рыжая...).

- Мядзведзь які? (Касалапы, вялікі...).

- Заяц які? (Касавокі, даўгавухі...) I г. д.

«Бывае—не бывае»

Мэты: навучанне дзяцей бачыцъ пры-чынна-выніковыя сувязі, што існуюць у прыродзе; развіваць лагічнае мыс­ленне, звязную мову, замацоўваць веды пра поры года.

Ход гульні. Выхавацель  расказвае  пра якую-небудзь пару года, напрыклад, пра зіму, і ўключае ў свае апавяданне непраўдападобны эпізод: «На заснежанай ёлачцы сядзела зязюля...». Дзеці павінны вызначыць, бывае такое ці не, растлумачыць, чаму такое немаг-чыма.

«Закончы сказ»

Мэты: актывізацыя словаў, якія абазначаюць бытавую тэхніку; развіваць звязную мову; практыкаваць ва ўстанаўленні прычынна-следчых і прасторава-часовых адносін.

Ход гульні. Закончыць сказ (знайшоўшы малюнак).

Я чышчу дыван... (пыласосам).

Я мыю бялізну ў ... (пральнай машыне).

Я слухаю навіны па... (тэлевізару).

Я гляджу кіно па ... (кінатэатры). Я шукаю інфармацыю ў... (газеце).

Я збіваю крэм з дапамогай... (міксера).

Я захоўваю прадукты харчавання ў... (халадзільніку).

Я размаўляю з сябрам па... (тэлефоне).

Я шыю сукенку на... (швейнай машыне).

Я фатаграфую з дапамогай... (фотаапарата)

«Хто больш назаве слоў?»

Мэты: актывізацыя слоўнікавага за­пасу дзяцей па тэме:  «Прафесіі»; практыкаваць у складанні простых сказаў па зададзеным слове; развіваць уяўленне і пачуццё гумару.

Ход гульні. Выхавацель  расказвае  пра карэспандэнта газеты, які хоча даве-дацца, што дзеці ведаюць пра прафесіі дарослых. Ён будзе запісваць словы праз мікрафон. Выхавацель паказвае карцінку, а хто-небудзь з дзяцей назы­вае прафесію, інструменты, неабходныя для гэтай прафесіі, ў мікрафон. Дзеці дзеляцца на дзве каманды, іх прадстаўнікі па чарзе адказваюць на пытанні, называюць прылады і дзеянні з імі, не паўтараючы слоў. Перамагае тая каманда, якая апошняй назвала інструмент і дзеянне з ім.

«Адгадай, хто я»

Мэта: адпрацоўка навыкаў звязнага маналагічнага маўлення.                           Ход гульні. Дзеці «пераўтвараюцца» ў жывёл ці нават у рэчы і расказваюць пра сябе: «Я — маленькая і зялёная, жыву ў балоце. Я добра скачу і плаваю, люблю есці мух і камароў». (Жаба.). «Я вялікі, падобны на скрыню. У мяне ёсць экран і многа кнопачак. Уключыш кнопачку — пакажу мульцік або спартландыю». (Тэлевізар.).

«Адгадайце, якая пара года»

Мэта: замацаванне навыкаў дыяла-гічнага маўлення.

Ход гульні. У госці да дзяцей прыходзіць «жывы каляндар», да якога можна звярнуцца з пытаннямі і адгадаць, якая пара года. Напрыклад: «Зараз холадна? Ідзе дождж? Якога колеру лісце? Ці спіць мядзведзь? Ці ходзяці. дзеці ў школу?» і г. д.

«Незвычайны лес»

Мэта: адпрацоўка  сінтаксічнай канструкцыі «Ці ведаеце вы?..».

Ход гульні. Дзецям раздаюцца малюнкі з відарысам знаёмых звяроў, яікія выконваюць   нейкія   незвычайныя дзеянні, маюць незвычайны знешні выгляд і г. д. Малыя разглядваюць свае малюнкі і, перш чым паказаць іх усім, пытаюцца: «Ці ведаеце вы, што слон лятае? Ці ведаеце вы, што ў ваўка зялёны хвост? Ці ведаеце вы, што заяц спіць у бярлозе?» і г. д.

«Знайдзі патрэбнае слова».

Мэта: адпрацоўка ўменняпадбіраць словы, блізкія і супрацьлеглыя па значэнні.

Каса…..

Доўгі…

Худы…

«Пагуляем у казку»

Мэта: адпрацоўка навыкаў звязнага маналагічнага маўлення.           

Дарослы прапануе дзіцяці ўспомніць казку «Тры мядзведзі». Затым, мяняючы вышыню голасу, просіць адгадаць, хто гаворыць: Міхайла Патапавіч (нізкі голас), Настасся Пятроўна (сярэдняй вышыні голас) або Мішутка (высокі голас). Адна і тая ж рэпліка прамауляецца розным па вышыні голасам, у трох варыянтах:

 - Хто сядзеў на маім крэсле?

 - Хто еў з маёй міскі?

 - Хто спаў на маёй пасцелі?

- Хто быў у нашым доме? І г.д..

“Сапсаваны тэлефон »

Мэта: развіццё ў дзяцей слухавой ўвагі.

Гуьнёвае правіла. Перадаваць слова трэба так, каб побач сядзячыя дзеці  яго не чулі. Хто не правільна перадаў слова, сапсаваў тэлефон, той перасядае на апошняе крэсла.

Гульнёвае дзеянне: шэптам перадаецца слова на вуха побач сядзячаму гульцу.

Ход гульні: Дзеці выбіраюць вядучага з дапамогай лічылачкі. Усе сядаюць на крэслы, пастаўленыя ў  рад. Вядучы ціха (на вуха) гаворыць якое-небудзь слова побач сядзячаму, той перадае наступнаму і г.д. Слова павінна дайсці да апошняга дзіцяці. Вядучы пытае ў апошняга «Якое слова ты пачуў» Калі той скажа слова, прапанаванае вядучым, значыць, тэлефон спраўны. А калі не-няспраўны. Затым пачынаюць пытаць з апошняга слова і даведваюцца, хто сапсаваў тэлефон. Вінаваты займае месца на апошнім крэсле.

«Светлафор»

Мэта: замацаванне навыкаў дыяла-гічнага маўлення.

Дарослы дае дзіцяці два кружкі – чырвоны і зялёны,  і прапануе гульню: калі дзіця пачуе правільную назву таго, што намалявана на паштоўцы,  ён павінен падняць зялёны кружок, калі не правільна – чырвоны.  Затым моцна прагаворвае трымаючы малюнак.

Баман  Паман   Банан  Банам  Витамін  Мітанін  Фітамін  ваван  даван

Баван  ванан   вітанін  мітавін  фітавін        альбом  айбом  аньбом

Авьбом  клетка  кьетка  клетта        альпом  альмом  альном  аблем  кьекта

Кветка  тлекта.

«Пераязджаем на новую кватэру»

Мэта:навучанне дзяцей разлічаць прадметы, сходныя па назначэнні і падобныя знешне, дапамагчы запомніць іх назвы, актывізаваць у мове дзяцей неабходны слоўнік.

Гульнёвы матэрыял:

1.Прадметныя карцінкі (парныя): слоік-шклянка, масленіца-цукярніца, чайнік-кафейнік, каструля-патэльня, хустка-касынка, шапка-капялюш, сукенка-сарафан, світар-бязрукаўка, штаны-шорты, шкарпэткі-гольфы, панчохі-шкарпэткі, пальчаткі-рукавіцы, туфлі-басаножкі, тапкі- сандалі, ранец- партфель, люстра-настольная лямпа.

2.Скрыначкі для складывання карцінак.

Ход гульні: гуляюць 6 дзяцей. Выхавальнік уручае кожнаму 2-3 пары карцінак. Гаворыць: “Дзеці, мы атрымалі новую кватэру. Трэба сабраць усе рэчы і упакаваць іх для пераезду. Спачатку я буду ўпаковываць посуд. Вы мне будзеце дапамагаць. Перадайце мне толькі тую рэч, якую я буду называць. Будзце вельмі ўважлівыя, многія рэчы вельмі падобныя. Не пераблытайце, напрыклад, чайнік з кафейнікам. Сабраны посуд я складу ў сінюю скрыначку”. Выхавальнік называе па аднаму прадмету з пары, калі дзіця памыляецца, то карцінка застаецца ў яго.

«Адзін і многа»

 Мэта:н а вучанне спосабу мяняць словы па ліку.

Ход гульні: зараз мы будзем гуляць па наступных правілах: я назаву словам адзін прадмет, а вы называеце слова так, каб гэтых прадметаў атрымалася многа. Напрыклад: аловак – алоўкі.

Слов для гульні:

Кніжка         ручка          лямпа         стол            акно

горад          крэсла           вуха             брат            сцяг

дзіця      чалавек      шкло        трактар       возера

імя   вясна      сябра             семя            гарбуз

 «А цяпер паспрабуем наадварот. Я буду гаварыць слова абазначаючае многа, а вы –адзін прадмет».

 Словы для гульні:

кіпці          воблакі          хвалі      лісты

кветкі         пілы         малайдцы     сцеблі

«Вяршкі і карэньчыкі»

Мэта:практыкаванне дзяцей у класіфікацыі гародніны па прыгоднасці для ежы чалавеку.

Гульнёвае правіла:Адказваць можна толькі двумя словамі: вяршкі, або карэньчыкі. Хто памыліўся, то той плаціць фант.

Гульнёвае дзеянне: разыгрыванне фантаў.                        Ход гульні. Выхавальнік паўтарае з дзецьмі, што яны называюць вяршкамі, а што карэньчыкамі. “Калі мы ядзім тое, што расце ў зямлі-карэньчык, а тое, што расце на сцеблі-вяршок”.

Выхавальнік называе якую-небудзь гародніну, а дзеці адказваюць, што ў ім можна есці: вяршок ці карэньчык. Той,хто памыляецца, плаціць фант, які ў канцы гульні выкупляецца.

Выхавальнік можа прапанаваць іншы варыянт; ён гаваорыць:”Вяршок”, а дзеці называюць гародніну, якую можна есці.

«Садавіна-гародніна»

Мэта: дыферэнцыяцыя падобных паняццяў.

Ход гульні: у пачатку гульні выхавальнік напамінае дзецям, якія расліны мы называем гароднінай, а якія-садавінай. Для садавіны выбіраецца карцінка “Сад”, а для гародніны “Агарод.”. Яны выкладваюцца на розных баках стала. Прадметныя малюнкі ляжаць кучкай на стале, выявай уніз. Па чарзе дзеці бяруць малюнак, называюць, што намалявана і да якой групы  адносіцца. «Памідор – гэта гародніна, таму, што расце на агародзе».Калі дзіця не правільна дало адказ, то малюнак кладзецца на месца, а той, хто правільна адказаў, паднёс яе да патрэбнай карціны на краю стала, забірае яе сабе.Выігрывае той, хто больш набраў малюнкаў.

«Наваселле

  Мэта: дыферэнцыяцыя паняццяў “адзене”, “абутак”.

 Ход гульні. Ствараецца наступная гульнёвая сітуацыя: “У лялькі Кацярынкі наваселле.Ёй патрэбна сабраць свае рэчы для пераезду  на новую кватэру.Дапамажыце скласці рэчы правільна, каб на новым месцы ёй было лёгка знайсці сваё адзенне і абутак. Адзенне будзем складваць у адну скрынка, а абутак-у другую”.Затым дзіцяці даецца на выбар два наборы малюнкаў і дзве скрынкі, на якіх рамешчаны сімвалы:адзенне, абутак.

 «У свеце раслін»

Мэта: замацаванне слоў-абагульнікаў; кветкі, дрэвы, садавіна, гародніна; актывізацыя слоўніка па дадзеных тэмах.

Апісанне гульні: лато складаецца з шасці вялікіх карт, у сярэдзіне якой дадзен сюжэтны малюнак, выявы дадзенай групы раслін у прыродзе. Па краях раскладзены прадметныя малюнкі, якія адносяцца да якога-небудзь родавага паняцця.

Ход гульні. Гульня праходзіць па агульных правілах гульні ў лато. Калі ўсе маленькія малюнкі будуць раздадзеныя, кожны гулец павінен назваць адным словам групу сваіх слоў- назваў раслін.

«Размытае пісьмо »

Мэта:практыкаванне ў складанні шматслоўных сказаў.

Матэрыял: цацка мядзведзіка.

Апісанне гульні. Выхавальнік:”Мядзведзік атрымаў пісьмо ад брата. Але дажджом размыла некалькі слоў. Нам неабходна дапамагча пачытаць гэтае пісьмо. Вось што там напісана:”Добры дзень , мядзведзянятка. Я пішу табе з заапарку. Аднойчы, я не паслухаўся маму і зайшоў так далёка, што….. я доўга блукаў па лесе і….. Выйшаўшы на паляну, я папаў… Я папаў у яму, таму што… Там было так глыбока, што…. Прыйшлі ахотнікі і… Цяпер я жыву ў …У нас ёсць пляцоўка для… На пляцоўцы вельмі многа… Мы гуляем з… Нас даглядаюць… Яны нас любяць, таму што… Хутка да нас прыедуць дрэсіроўшчыкі з… Спадзяюся папасці ў… Як здорава ўмець… Чакай наступнага пісьма з… Да пабачэння.”

«Жывое слова»

 Мэта: практыкаванне дзяцей у складанні сказаў па структурнай схеме.

Апісанне гульні: Кожнае дзіця паказвае жэстамі і мімікай слова. Выхавальнік:”Няхай Алесь пакажа слова “Мядзведзь”. Анюта-слова “любіць”. Якое трэцяе слова выберам. (Мёд). Прачыталі сказ ? Мядзведзь любіць мёд. Памяняем месцамі другое і трэцяе словы. “Мядзведзь мёд любіць”. А цяпер няхай апошняе слова стане першым. І г.д.

Заменім слова мёд. Кацярынка будзе словам “куляцца”. Прачытайце сказ. Памяняйце месцамі словы. Замяніце словы (спіць, маліну, касалапы) і г.д.

“Дапоўні сказ”

  Мэта: развіццё ў дзяцей моўнай актыўнасці, хуткасці мыслення.

Гульнёвае правіла. Трэба знайсці і сказаць такое слова, каб атрымаўся закончаны сказ.

Дадаць патрэбна толькі адно слова.

  Гульнёвае дзеянне: кіданне і лоўля мяча.

 Ход гульні. Выхавальнік гаворыць некалькі слоў сказа, а дзеці павінны дапоўніць яго адным словам, каб атрымаўся закончаны сказ. Напрыклад: “Мама купіла…. сшыткі, алоўкі, ранец”, - дадаюць дзёці

“Паўтары”                                                              

Мэта: развіццё ў дзяцей моўнай актыўнасці, хуткасці мыслення.

 Дзіцяці прапануецца паўтарыць падобныя словы 2, а затым 3 у названым парадку.

Мак-бак-так

Ток-тук-так                                    

Бык-бак-бок                                    

Дам-дом-дым                                  

Ком-дом-гном                                        

маток-каток-паток

батон-бутон-бетон

будка-дудка-шутка

 Пры паўторы слоў не абавязкова веданне паняццяў. Асаблівасць у тым, што яны не ўтрымліваюць цяжкавымаўляемыя паняцці.

“Падобнае – не падобнае”                               Мэта: развіццё ў дзяцей моўнай актыўнасці, хуткасці мыслення.

З кожных чатырох названых дарослым слоў дзіця павінна выбраць слова, якое па гукавому саставу не падобнае на 3 астатнія:

Мак-бак-так-банан

Сом-ком-індык-дом

Лімон-вагон-кот-бутон

Мак-бак-венік-рак

Савок-гном-вянок-каток

Пятка-ватка-лімон-кадка

Каток-дом-маток-паток

“Назаві малюнак  і знайдзі галосны гук”

Мэта: практыкаванне дзяцей у знаходжанні зададзенага гука ў слове на этапе моцнага прагаворвання слова дзіцем.

 Апісанне гульні: У дзяцей картачкі з намаляванымі малюнкамі (па чатыры на кожнай картачцы).Вядучы называе любы галосны гук. Дзеці прамаўляюць услых назву малюнка, дзе знаходзіцца дадзены гук.  Калі малюнак названы правільна, то вядучы дазваляе закрыць яго фішкай. Выігрывае той,хто хутчэй за ўсіх закрые свае малюнкі.

“Хто знойдзе дваццаць прадметаў у назве якіх маецца гук С”

Мэта: замацаванне ўмення выдзяляць зададзены гук ў слове па прадстаўленні, развіццё зрокавай увагі, навучанне лічэнню.

Апісанне гульні: Дадзены сюжэтны малюнак, на якім много сюжэтных малюнкаў, у тым ліку і з гукам С (такіх малюнкаў павінна быць 20).

Ход гульні: Дзеця даюць разглядзець малюнак і назваць патрэбны прадмет. Выйграе той, хто назаве больш прадметаў. Дзеці накладваюць фішкі на знойдзеныя малюнкі, а вядучы затым правярае,хто правільна выканаў заданне і вызначае пераможцу.

«Складзі слова»

Мэта:фарміраванне ўмення  выдзяляць у словах першы гук, складаць з атрыманых гукаў словы.

Ход гульні: У дзяцей па адной карце, у вядучага – літары. Ён называе літару, а дзеці просяць сабе патрэбную літару і накладваюць яе на патрэбны малюнак. Калі ўсе літары будуць сабраныя, то дзіця павінна прачытаць атрыманае слова. Калі дзіця не можа прачытаць слова, то дарослы яму дапамагае, такім чынам ідзе навучанне першапачатковаму чытанню.

“Растлумач, чаму…”

Мэта: фарміраванне навыка правільна будаваць сказ з прычынна-выніковымі сувязямі, развіццё лагічнага мыслення.

Ход гульні:Вядучы тлумачыць, што дзеці павінны закончыць сказ, які пачне гаварыць вядучы, выкарыстоўваючы слова “таму што…” Можна падабраць некалькі варыянтаў да аднаго пачатку сказа, галоўнае, каб усе яны правільна выражалі прычынна- выніковыя сувязі, выкладзенага ў першай частцы сказа. За кожны правільны адказ дзіця атрымлівае фішку. Выйграе той, хто сабярэ больш фішак.

 Незакончаны сказы для гульні:

Вова захварэў…   (прастыў)                       Мама ўзяла парасон… (ідзе дождж)

Дзеці леглі спаць… (поздна)                     Вельмі хочацца піць… (горача)

Лед на рэчцы растаяў… (цепла)                   Дрэвы моцна захісталіся… (дуе вецер)

Стала вельмі холадна… (пайшоў снег)

«Са складоў- сказ»

Мэта: фарміраванне  ўмення выдзяляць першы склад са слова, састаўляць па першых складах слова, а з іх-сказы.

 Ход гульні: дзіцяці даецца картачка- рэбус, на якой зашыфраваны цэлы сказ. Кожнае слова ў дадзеным сказе размешчана на асобной лінейцы. Дзіця выдзяляе першыя склады кожнага малюнка, якія адносяцца да аднаго слова,  складваюцца склады ў слова і запамінае яго. Затым на наступным радку аналізуе наступную групу малюнкаў. Складае другое слова  і запамінае яго і так далей.  Пасля называе кожнае слова, ствараючы сказ.

«Разблытай сказ»

Мэта: фарміраванне  ўмення складваць сказы, выкарыстоўваючы дадзеныя словы. 

  Ход гульні: Словы ў сказе пераблыталіся.  Паспрабуйце раставіць іх на свае месцы. Што атрымалася?

Сказы для гульні:

1. Дымок, ідзе, трубы, з.

2. Любіць, мядзведзік, мёд.

3. Стаяць, вазе, кветкі, у.

4. Арэхі, у, ваверка, дупло, хавае.

«Каго я бачу, што я бачу »

 Мэта: адрозніванне ў мове форм вінавальнага склону назоўнікаў, развіццё кароткачасовай слухавой памяці.

 Ход гульні. У гэту гульню лепш гуляць на прагулцы, каб перад вачыма было больш аб’ектаў для назірання. Гуляць могуць некалькі чалавек. Перад гульнёй дамаўляемся, хто будзе называць прадметы, што знаходзяцца навокал. Першы гулец кажа: “Я бачу вераб’я..” і кідае мяч другому, той адказвае: “Я бачу вераб’я, варону..” і кідае мяч наступнаму. Калі хтосьці не можа працягнуць пералік прадметаў, то выходзіць з гульні.

Пачынаецца наступны тур. Складаецца новы сказ і г. д.

«Знайдзі лішняе слова»

Мэта: практыкаванне дзяцей дзяцей у развіцці мыслення, абагульнення , выдзялення пэўных прыкмет.

Ход гульні. Дзіцяці прапануецца выдзяліць лішняе слова. Чытаем дзіцяці серыю слоў. Кожная серыя складаецца з 4 слоў, 3 з якіх могуць быць аб'яднаныя па агульнай прыкмеце. А 1 слова адрозніваецца і павінна быць выключана.

 Пералік серыі слоў:

1. Стары, трухлявы, малы, старадаўні.

2. Храбры, злы, смелы, одважный.

3. Яблык, сліва, агурок, груша.

4. Малако, тварог, смятана, хлеб.

5. Час, хвіліна, лета, секунда.

6. Лыжка, талкера, кастркля, сумка.

7. Сукенка, світар, шапка, кашуля.

8. Мыла, венік, паста зубная, шампунь.

9. Бяроза, дуб, сасна, земляніка.

10. Кніга, тэлевізар, радыё, магнітафон.

«Пошук згубленых дэталей»

Мэта: фарміраванне ўмення складаць апісанне малюнка з апорай на фрагменты дадзенага малюнка.

Ход гульні. Малюнак сапсаваўся, некаторыя фрагменты сцёрліся з вялікага малюнка. Добра, што засталіся маленькія фрагменты. Падстаў у патрэбнае месца і апішы той малюнак, які маляваў мастак.

«Хто больш ведае»

Мэта: развіццё памяці ў дзяцей, абагачэнне ведаў аб прадметах.

Гульнёвае правіла. Успомніць, як адзін і той жа прадмет можа быць выкарыстаны па рознаму.

 Гульнёвае дзеянне. Спаборніцтва-хто больш назаве, як можна выкарыстаць дадзены прадмет.

 Ход гульні. Дзеці разам з выхавальнікам сядаюць у кола. Выхавальнік кажа:”У мяне ў руках шклянка. Хто скажа, як яе можна выкарыстаць?”

Дзеці адказваюць:

-Піць чай, накрываць расаду…

-Правільна, а цяпер давайце я  будзу называць прадметы, а вы паспрабуеце ўспомніць, як іх можна выкарыстаць. Пастарайцеся ўспомніць, як мага больш іх выкарыстання.

Выхавальнік  напярэдадні падбірае словы, якія будуць давацца дзецям.

«Злаві гук»

Мэта: выдзяленне ў гукавым патоку галосных гукаў(А, О, У, І, Ы, Э).

Ход гульні. Дарослы называе і шматкратна паўтарае галосны гук, які дзіця павінна выдзеліць сярод другіх гукаў (пляснуць у далоні, калі пачуе).

Затым дарослы паволі, з паўзамі прамаўляе гукарад, напрыклад:

А – У – М – А – У – М – І– С – Ы – О – Э – Р – Ш – Ф – Л – В – З – Ж – Х – Ы – А

«Выпраў памылку»

Мэта: фарміраванне ўмення ўстанаўліваць правільную паслядоўнасць дзеяння.

 Ход гульні:Перад  дзіцем раскладваюць серыю малюнкаў.  Але адзін малюнак ляжыць не на сваім месцы. Дзіця павінна знайсці памылку, пакласці малюнак на месца і скласці апавяданне па серыі малюнкаў.

«Наадварот»

Мэта: развіццё ў дзяцей кемлівасці, хуткасці мыслення.

Гульнёвае правіла. Назваць слова толькі супрацьлеглае па сэнсу.

Гульнёвае дзеянне. Кіданне і лоўля мяча.

 Ход гульні: Дзеці і выхавальнік сядаюць на крэселцы ў кола. Выхавальнік прамаўляе слова і кідае каму-небудзь мяч, дзіця павінна злавіць мяч і сказаць слова супроцьлеглае па сэнсу. Мяч перакідаецца выхавальніку.(можна выкарыстоўваць назоўнікі, дзеясловы, прыметнікі і інш. часціны мовы)Калі дзіця не можа назваць антонім, то астатнія яму хорам дапамагаюць..

“Першакласнік»

Мэта:Замацаванне ведаў аб тым, што патрэбна для вучобы ў школе.

Гульнёвае правіла:Сабраць прадметы па сігнале.

Гульнёвае дзеянне. Спаборніцтва-хто хутчэй збярэ ранец для школы.

 Ход гульні. На стале ляжаць два ранцы. На другім стале ляжаць школьныя прыналежнасці: сшыткі, буквары, ручкі, алоўкі… і інш. Пасля кароткай гутаркі, дзеці пачынаюць гульню. Па камандзе, двое гульцоў выбіраюць неабходнае для школы і акуратна складваюць у ранец. Пры падвядзенні вынікаў кожны тлумачыць свой выбар і дэманструе акуратнасць складвання ранца.

«Напішы ляльцы пісьмо»

Мэта:фарміраванне  ўмення  вызначаць колькасць слоў у сказе, карыстаючыся дапаможнымі сродкамі. 

                                                                     Ход гульні. Для гульні неабходна падрыхтаваць доўгія палоскі, якія абазначаюць сказы, у кароткія, для выкладвання слоў. Педагог прамаўляе сказ, дзеці выкладваюць доўгую палоску – пішуць ляльцы пісьмо. Другі раз слухаюць гэты ж сказ і выкладваюць кароткія палоскі на доўгую, дзелячы яго на словы. Гэтак жа пішацца і другія сказы пісьма.

Пасля напісання можна папрасіць дзяцей прачытаць кожны сказ.

«Назаві тры прадметы»

Мэта: фарміраванне паняцця класіфікацыі прадметаў.

Гульнёвае правіла. Назваць тры прадметы адным агульным словам. Хто памыляецца- плаціць фант.

Ход гульні. Дзеці. Зараз мы пагуляем у гульню, дзе будзем падбіраць не адно, а некалькі слоў, на сёння-тры. Я называю слова, а той, каму я кіну мяч, павінен мне назваць аж тры словы, якім можна назваць адным маім словам. Напрыклад, я кажу слова мэбля. А той, хто ловіць мяч адказва-стол, крэсла, ложак. І г.д.

«Подбяры слова»

Мэта: развіццё кемлівасці, умення падбіраць патрэбныя па сэнсу словы.

 Ход гульні: выхавальнік звяртаецца да дзяцей і пытае: “Усполніце, што можна шыць?” Адказы дзяцей: “ Сукенку, паліто, боты…” “Цыраваць-шкарпэткі, рукавічкі, пальчаткі, шалік…”, і г.д.(завязваць, апрануць, насоўваць…).

«Паронімы»

Мэта: развіццё ўменя разлічваць слова – паронім на слых.

 Апісанне гульні: для гульні неабходны карты на якіх намаляваны па некалькі малюнкаў, назвы якіх могуць складваць пары слоў паронімаў. Але малюнкі не знаходзяцца на адной карце. У выхавальніка –маленькія картачкі з напісанымі словамі.                               Ход гульні. Педагог называе слова, тое дзіця ў якога на карце ёсць такі малюнак павінен падняць руку і вымавіцць назву свайго малюнка. Калі названа было правільна, то малюнак закрываецца фішкай, а калі дзіця не дачула і перблытала з паронімам, то атрымлівае штраф. Выйграе, той, хто хутчэй закрые сваю карту і не атрымае штрафаў.

Словы-паронімы: рак, мак, крыша, крыса, марка, майка, кадушка, латушка, , душ, туш, бант, бінт, суп,  зуб, дым, дом, гайка, галка, банка, папка, лешч, лес, кіт, кот, мышка, мішка, шар, жар, лама, рама,  санкі, танкі.

“Збяры пяць”

 Мэта: фарміраванне паняцця аднаго прадмета і тэматычнай групы.

Ход гульні. Для гульні неабходныя малюнкі тэматычных груп (адзенне, абутак, садавіна, гародніна, посуд, цацкі..)

Гуляе некалькі чалавек. Дзеці сядзяць у коле. На падлозе ляжаць тэматычныя малюнкі, выявай уніз. Кожны бярэ сабе малюнак і называе яе родавае паняцце. Такім чынам дзеці вызначаюцца, што яны будуць збіраць.Затым педагог паказвае малюнкі. Напрыклад, ляльку. Дзіця падымае руку і кажа; “Мне патрэбна лялька,таму што я збіраю цацкі”. Выйграе той, хто першы збярэ пяць малюнкаў.

«Знайдзі лішні малюнак»

Мэта: развіццё кемлівасці, умення падбіраць патрэбнае .

 Ход гульні: Падбіраецца серыя малюнка з якіх тры малюнкі можна аб’яднаць у групу па якой-небудзь прыкмеце. А чацвёрты-лішні.

Прапануйце дзіцяці чатыры малюнкі і папрасіце лішні прыняць. Запытайце:”чаму ты так думаеш? Чым падобныя тыя малюнкі, якія ты пакінуў?”

«Кожнаму гуку свой пакой»

Мэта: замацаванне ўмення праводзіць поўны гукавы аналіз слова з апорай на схему і фішкі.

Ход гульні. Гульцы атрымліваюць хаткі з аднолькавай колькасцю вакон. У хатцы павінны быць расселены жыхары “словы”. Кожны жыхар хоча мець свой пакой. Дзеці падлічваюць і робяць высновы, колькі гукаў павінна быць у слове. Затым педагог называе словы, а гульцы прамаўляючы гукі  і засяляюць жыхароў у хаткі. На пачатку навучання можна называць словы і падказваць гульцам у чыёй хатцы хоча жыць слова, пасля называюцца словы, а  гульцы самі выбіраюць сабе жыхара па колькасці пустых пакояў у хатцы.

«Дзе пачатак апавядання»

 Мэта: фарміраванне правільнай часавай і лагічнай паслядоўнасці апавядання з дапамогай серыйных малюнкаў.

 Ход гульні. Педагог прапануе дзіцяці скласці апавяданне. Абапірацца трэба на малюнкі.  Малюнкі служаць своеасаблівым планам апавядання, дазваляюць канкрэтна перадаць сюжэт, ад пачатку і да канца. Па кожным малюнку дзіця складае адзін сказ і разам яны вырысоўваюцца ў апавяданне.

«Знайдзі малюнку месца»

 Мэта: фарміраваць паняцце паслядоўнасці ходу дзеяння.

Ход гульні. Перад дзіцем педагог выкладвае серыю малюнкаў. Але адзін малюнак не размешчаны ў радзе. Дзіця павінна знайсці месца гэтаму малюнку.

Пасля таго, як месца малюнку знойдзена, педагог просіць скласці апавяданне па ўзноўленай серыі малюнкаў.

«Замкні ланцужок»

Мэта. Фарміраванне правільнай, выразнай мовы.

  Гульнёвае правіла: да першага слова падбіраецца другое, якое пачынаецца з апошняга гука  першпга слова і г. д. Гульня можа быць вуснай з перакідваннем мяча, а можа быць з малюнкамі, калі практыкуецца выкладванне ланцужка. Дзеці ні ў якім разе не павінны маўчаць, а прагаворваць словы. Можна гуляць і не прагаворваючы словы, па прадстаўленні.

Каб выключыць памылкі, прывучаць дзяцей дзейнічаць па правілах. Калі ўсе аперацыі выконваюцца правільна, то ланцужок замыкаецца і пачатак сходзіцца з канцом.

«Знайдзі для фішкі месца»

 Мэта:фарміраванне ўмення знаходзіць месца зададзенага гука ў слове (пачатак, сярэдзіна, канец), абапіраючыся на моцнае прамаўленне.

Апісанне гульні. Для гульні неабходны карткі з прадметнымі малюнкамі і схемы: прамавугольнік раздзелены на тры часткі. У правым верхнім вугле дадзена літара, абазначаючая зададзены гук. Фішкі па колькасці картак.                                                                             Ход гульні. Гуляць можа некалькі чалавек. Карткі і фішкі ляжаць на стале. Гульцы бяруць па адной картцы, разглядваюць і называюць услых малюнак, літару і вызначаюць пазіцыю зададзенага гука ў слове-назве, выкладваючы на месца гука фішку. Затым бяруць наступную картку. Гульня працягваецца да тых пор, пакуль карткі не будуць прааналізаваны. Вайграе той, хто паспеў прааналізаваць больш картак.

Малюнкі да гульні: зебра(б), аўтобус(с), халат(л), чапля(ч),вулей(в), індык(к), лось(о), зубр(р), ручка(ч), газета(т),  котка(ш), фіниіш(ш), сонца(ц).

«Хто больш заўважыць небыліц»

 Мэта: фарміраванне  ўмення заўважаць небыліцы, нелагічныя сітуацыі, тлумачыць іх.                                           

           Гульнёвае правіла. Хто заўважыць у апавяданні, вершы небыліцу, павінен пакласці перад сабой фішку, а у канцы гульні назваць усе заўважаныя небыліцы.   Гульнёвае дзеянне. Выкарыстанне фішак. (хто больш заўважыў і растлумачыў небыліц, той і выйграе).                                                       Ход гульні. Дзеці сядаюць вакол стала на якім ляжаць фішкі. Педагог тлумачыць правілы гульні.

- Зараз я вам прачытаю твор К. Чукоўскага “Блытаніца”. У ім будзе многа небыліц. Пастарайцеся іх заўважыць і запомніць. Хто заўважыў небыліцу, той кладзе фішку перад сабой. Фішку можна класці толькі тады калі ты сам заўважыў небыліцу, бо я буду пытаць тлумачэння.

«Каго паклічуць ў госці»

Мэта: развіццё ўмення вызначаць колькасць гукаў у слове, вымаўленым услых самім дзіцем.

Ход гульні. Гуляюць чацвёра. У кожнага гульца які-небудзь домік.  На стале раскладзены прадметныя малюнкі з выявай розных жывёл (па колькасці гульцоў), а таксама стос картак выявамі ўніз. Дзеці выбіраюць сабе патрэбны малюнак з тых, што ляжаць выявамі ўверх- гэта гаспадар доміка. Затым кожны бярэ па адной картцы са стосу, называе малюнак і вызначае, ці можна паклікаць яго ў госці. Калі ў слове толькі ж гукаў, што і ў гаспадара хаткі, то яго запрашаюць у госці. А калі не, малюнак адкладваецца ў канец стосу. Выйграе той, хто хутчэй збярэ гасцей.

Матэрыял для гульні малюнкі гаспадары: кот, воўк, кабан, собака; малюнкі госці:аса, сом, жук, рак;  каза, сава, бобр, крот;  сойка, жыраф, сурок, мышка;  корова, курыца, сарока, варона.

“Пайду навокал і не заблуджуся”

Мэта: развіццё ўмення вызначаць месца гука ў слове (пачатак, сярэдзіна, канец) па прадстаўленні.

 Апісанне гульні. Гульня складваецца з гульнёвых палей (для кожнага гука асобнае поле) на якім размешчаны малюнкі і  схемы.Ад малюнка да малюнка пракладзены лабірынт: ён пачынаецца ад кожнага ўчастка схемы і падыходзіць да наступных малюнкаў. Толькі адзін лабірынт прывядзе да наступнага малюнка: той, які адыходзіць ад правільнай пазіцыі зададзенага гука (гук зададзен літарай, што знаходзіцца ў вуглу гульнёвага поля). Калі гулец правільна вызначыць месца гука на кожным малюнку, ён пройдзе ад малюнка да малюнка і вернецца да пачатку руху(рухацца трэба па гадзіннікавай стрэлцы). Выйграе той, хто вяртаецца на заходзячыя пазіцыі.

“Падобнае – не падобнае”                               Мэта: развіццё ў дзяцей моўнай актыўнасці, хуткасці мыслення.

Ход. Гульні.З кожных чатырох названых дарослым слоў дзіця павінна выбраць слова, якое па гукавому саставу не падобнае на 3 астатнія.:

Мак-бак-так-банан

Сом-ком-індык-дом

Лімон-вагон-кот-бутон

Мак-бак-венік-рак

Савок-гном-вянок-каток

Пятка-ватка-лімон-кадка

Каток-дом-маток-паток

«Як ты даведаўся»

Мэта. Фарміравацце паняцце доказу пры складанні апавядання, выбіраючы патрэбныя прыкметы..

Ход гульні. Перад дзецьмі знаходзяцця маюнкі, або прадметы, якія ім неабходна апісаць. Дзіця выбірае любы прадмет і называе яго. Вядучы пытае: “Як ты даведаўся, што гэта…?”. Гулец павінен апісаць прадмет, выбіраючы толькі важныя для гэтага прадмета прыкметы, які адрознівае яго ад іншых. За кожную правільную прыкмету дзіця атрымлівае фішку. Выйграе той, хто набярэ больш фішак.

«Што даужэй, што танчэй?»

Мэты: развіццё ўвагі; фарміраванне навыка параўнання прадметаў па даўжыні, таўшчыні; развіццё мовы, успрымання.

Ход гульні. У працэсе чытання казкі «Верабей і былінка» дзецям прапануецца параўнаць па таўшчыні былінкі (палачкі рознай таўшчыні). Дзеці параўноўваюць і гавораць: «Гэтая былінка самая тоўстая, гэтая — танейшая, а гэтая — самая тонкая». Затым дзеці гэтак жа параўноўваюць па даўжыні вяроўкі, якімі павінны былі звязаць стральцоў. Яны знаходзяць самую доўгую, карацейшую і самую кароткую вяроўкі (шнуркі). Па заданню выхавацеля дзеці называюць доўгія і кароткія, тоўстыя і тонкія прадметы.

«Параўнай»

Мэты: выхоўванне ўвагі; развіццё ўмення параўноўваць прадметы па даўжыні, шырыні; развіццё мовы, успрымання.

Ход гульні.Выхавацель прапаноўвае дзецям параўнаць палоскі-«дарожкі», па якіх «ехала» муха-пяюха. Палоскі паперы даюцца рознай даўжыні і шырыні.

Па заданню выхавацеля дзеці знаходзяць самую кароткую палоску, самую доўгую,   сярэднюю.   Выкладваючы палоскі-«дарожкі» па даўжыні, дзеці гавораць: «Гэтая дарожка самая кароткая, гэтая — даўжэйшая, а гэтая самая доўгая».

Гэтак    жа   дзеці    параўноўваюць палоскі-«дарожкі» па шырыні. Затым знаходзяць і называюць прадметы доўгія, кароткія, шырокія і вузкія, якія загадзя былі прынесены выхавацелем у групавы пакой.

«Хованкі»

Мэта: фарміраванне ўмення разумець і правільна выкарыстоўваць у мове прыназоўнікаў з прасторавым значэннем (у, на, каля, перад,пад).

Ход гульні. У гасцях у дзяцей Мішка і Мышка. Звяркі сталі гуляць у хованкі. Мішка водзіць, а Мышка хаваецца. Дзеці заплюшчваюць вочы. Мышка схавалася. Дзеці расплюшчваюць вочы. Мішка шукае.: “Дзе ж Мышка. Напэўна яна за машынай? Не. Дзе ж яна , дзеці.?” Дзеці самі дагадваюцца, прагаворваючы розныя варыянты, выкарыстоўваючы прыназоўнікі з прасторавым значэннем. І.г.д.

«Разгадай рэбус»

 Мэта: развівіццё ўмення выдзяляць першы склад з слова, складваць словы са складоў.                                                                 Ход гульні: Дзецям даюцца карткі на якіх намаляваны па два малюнкі. На малюнках схавалася слова. Яго трэба саставіць, выдзяляючы з кожнага слова  першы слог. Напрыклад: рамонак, самалёт-раса. Выйграе той, хто саставіць больш слоў.

Картачкі:

Галубиы, ракі - гара

Бутэлька, рабіна - бура

Мячы, тапкі - мята

Сухариы шары - суша

Ромонак, тазы - рота

Тэлефон, маліна - тэма

Вагон, рабіна - Вара

Карандаш, банка - кабан

Банан, балка - баба

Калабок, марка - камар

Лісічкі, самалет - ліса

Шурка, ракета - Шура

“Назаві тры прадметы”

Мэта: фарміраванне ўмення класіфіцыраваць прадметы.

Гульнёвае правіла. Назваць тры прадметы адным агульным словам. Хто памыляецца, плаціць фант.

 Ход гульні. Дзеці, кажа выхавальнік, мы ўжо гулялі ў розныя гульні, дзе патрэбна было падабраць патрэбнае слова. Зараз мы пагуляем у падобную гульню, але будзем падбіраць не адну, а тры словы. Я назаву адно слова, напрыклад, мэбля, а той, каму я кіну мяч, назаве тры словы, якія можна назваць адным словам мэбля?

«Фатограф»

Мэта: развіваць уменне складваць апісальнае апавяданне з апорай на фрагменты дадзенага малюнка.

Ход гульні. Педагог просіць разглядзець вялікі малюнак, а таксама маленькія прадметныя малюнкі побач з ёй. “Фатограф “ зрабіў многа здымкаў  аднаго ліста. Вось гэта агульны малюнак, а гэта часткі таго самага малюнка. Пакажыце, дзе знаходзяцца фрагменты на агульным малюнку. Раскажыце пра што гэты малюнак. Не забудзьце апісаць тыя фрагменты, якія фатограф зняў асобна, значыць яны вельмі важныя.

«Эстафета»

Мэта: Актывізацыя дзеяслоўнага слоўніка.

 Ход гульні. Гульцы стаяць па крузе. У вядучага палачка-эстафета. Ён вымаўляе якое- небудзь слова і перадае эстафету побач стаячаму дзіцяці. Той павінен падабраць падыходзячае слова –дзеянне і хутка перадаць палачку далей. Калі эстафета даходзіць да вядучага, ён задае новае слова. Калі нехта не можа адказаць. То яму даецца штрафное ачко. Выйграе той,хто меньш за ўсіх набраў штрафных балаў.

Напрыклад: сабака – брэша, кусаецца,бяжыць, старожыць, скуголіць,вые…, котка – мурлыкае, ахоціцца, гуляе, дремле, мяукае, драпае.

“Скажы інакш”

 Мэта: фарміраванне паняцця слова-сіноніма, блізкага па значэнні.

 Ход гульні. Выхавальнік кажа, што ў гэтай гульні дзеці павінны ўспомніць слова, падобнае па сэнсе на тое, якое яна назаве.

“Вялікі”- прапануе педагог. Дзеці называюць словы: буйны, вялізарны, гіганцкі.

“Прыгожы”- харошы, цудоўны.

 «Мокры» - сыры, вільготны і г.д.

«Скажы фразу»

 Мэта: замацаванне ўмення ўтвараць сказы са слоў.

 Ход гульні. Прапанаваць дзецям прыдумаць сказы, выкарыстоўваючы апорныя словы

вясёлы сабачка                       поўны кошык                                                            

спелая ягада                               вяселая песня

калючы куст                             лясное возера

«Дадай слова»

Мэта: фарміраванне паняцця аб распаўсюджаных сказах.

 Ход гульні. Педагог: “Зараз я буду называць сказ, а вы будзеце дадаваць у яго словы”. Напрыклад: “Мама шые сукенку”, а вы павінны сказаць да прыкладу: “Мама шые шаўковую  (летнюю, яркую, блакітную, святочную і г.д.) сукенку”. Калі мы дададзім гэтае слова, то як зменіцца наш сказ? А зараз я скажу па другому: “Мама шые сукенку”, а вы адкажыце ў сказе на пытанне: якую?Калі мы дададзім гэтыя словы, то як зменіцца выраз?”

 Сказы да гульні:

Дзяўчынка корміць сабаку.

Пілот кіруе самалётам.

 Хлопчык п’е сок.

«Параўнай»

Мэты: выхоўванне ўвагі; развіццё ўмення параўноўваць прадметы па даўжыні, шырыні; развіццё мовы, успрымання.

Ход гульні.Выхавацель прапаноўвае дзецям параўнаць палоскі-«дарожкі», па якіх «ехала» муха-пяюха. Палоскі паперы даюцца рознай даўжыні і шырыні.

Па заданню выхавацеля дзеці знаходзяць самую кароткую палоску, самую доўгую,   сярэднюю.   Выкладваючы палоскі-«дарожкі» па даўжыні, дзеці гавораць: «Гэтая дарожка самая кароткая, гэтая — даўжэйшая, а гэтая самая доўгая».

Гэтак    жа   дзеці    параўноўваюць палоскі-«дарожкі» па шырыні. Затым знаходзяць і называюць прадметы доўгія, кароткія, шырокія і вузкія, якія загадзя былі прынесены выхавацелем у групавы пакой.

«Назаві тры прадметы»

Мэта: фарміраванне паняцця класіфікацыі прадметаў.

Гульнёвае правіла. Назваць тры прадметы адным агульным словам. Хто памыляецца- плаціць фант.

Ход гульні. Дзеці. Зараз мы пагуляем у гульню, дзе будзем падбіраць не адно, а некалькі слоў, на сёння-тры. Я называю слова, а той, каму я кіну мяч, павінен мне назваць аж тры словы, якім можна назваць адным маім словам. Напрыклад, я кажу слова мэбля. А той, хто ловіць мяч адказва-стол, крэсла, ложак. І г.д.

“Са складоў- сказ”

Мэта: фарміраванне  ўмення выдзяляць першы склад са слова, састаўляць па першых складах слова, а з іх-сказы.

 Ход гульні: дзіцяці даецца картачка- рэбус, на якой зашыфраваны цэлы сказ. Кожнае слова ў дадзеным сказе размешчана на асобной лінейцы. Дзіця выдзяляе першыя склады кожнага малюнка, якія адносяцца да аднаго слова,  складваюцца склады ў слова і запамінае яго. Затым на наступным радку аналізуе наступную групу малюнкаў. Складае другое слова  і запамінае яго і так далей.  Пасля называе кожнае слова, ствараючы сказ.

«Што зманілася?»

Мэты: выхоўванне ўвагі, кемлівасці; развіваццё памяці, мовы; актывізацыя слоўнікавага запасу.

Ход гульні.На фланелёграфе выхавацель размяшчае выявы герояў казкі. Дзеці называюць іх і запамінаюць парадак іх размяшчэння. Па сігналу выхава-целя: «Ноч» — дзеці заплюшчваюць вочы, «спяць». За гэты час выхава­цель  мяняе   парадак  размяшчэння відарысаў. Па сігналу: «Дзень» — дзеці расплюшчваюць вочы, уважліва глядзяць на фланелёграф і тлумачаць, якія там адбыліся змены.

«Адгадай, чыя цацка?»

Мэта: фарміраванне ўмення ўтвараць прыналежныя прыметнікі.

Ход гульні. Выхавацель у якасці вядучага хавае за спіной машынку, пытаецца, у якой руцэ цацка. Нехта з дзяцей адказвае. Тады выхавацель пытаецца: «Алёша адгадаў. Чыя цяпер машынка?». (Алёшава.) Алёша атрымлівае цацку і становіцца вядучым. Гульня працягваецца.

«Чые  рэчы?»

Мэта:  фарміраванне ўмення ўтвараць прыналежныя прыметнікі.

Ход гульні.  Дзеці дастаюць розныя прадметы або цацкі  з «цудоўнага мяшочка».  Выхавацель за кожным разам  зазначае: «Саша выцягнуў машынку. Чыя цяпер машынка?» (Сашава).  «Валодзя выцягнуў кубачак. Чый кубачак?» (Валодзяў.) І г. д.

«Што маміна, а што татава?»

Мэта: фарміраванне ўмення утвараць прыналежныя прыметнікі.

Ход гульні.  Выхавацель паказвае дзецям карцінкі (сукенка, акуляры, штаны, капялюш і інш.). Дзеці называюць: «Сукенка — маміна...» і г. д.

«Хто першы пазнае?»

Мэта: актыўна распазнаваць новыя словы.

Ход гульні. Выхавацель   апісвае новае слова. Задача дзяцей — хутчэй распазнаць гэты прадмет ці з'яву і знайсці яго на

«Магазін цацак»

Мэта:  актыўна распазнавацъ  но­выя словы.

Ход гульні. Выхавацель  апісвае  новую цацку.   Задача  дзяцей  —  хутчэй распазнаць яе і знайсці на «прылаўку магазіна

«Пачастуем ляльку»

Мэта: актыўна распазнаваць новыя словы па тэме: «Посуд».

Ход гульні. Выхавацель аб'яўляе  дзецям, што лялькі Алеся і Оля  збіраюцца сустракаць гасцей. Трэба дапамагчы ім расставіць посуд. Віця ставіць талерачкі, Таня раскладвае лыжкі і відэльцы, Дзіма ставіць цукарніцу і г. д. Дзеці па аднаму выконваюць зададзеныя дзеянні, знаходзячы названыя прадметы посуду, напрыклад, у буфеце.

«На чым паедзеш у гасці?»

Мэта: узнаўленне слоў з нагляднай падказкай па тэме: «Транспарт».

Ход гульні.Выхавацель называе некалькі відаў транспарту і прапануе дзецям выбраць адзін адказ, але трэба, каб дзеці не механічна адказвалі, а маты-вавана выбіралі адказ, як у рэальнай жыццёвай сітуацыі. Кожны раз выха­вацель паказвае адпаведныя малюнкі.

«Чым пачастуем гасцей?»

Мэта: узнаўленне слоў з нагляднай падказкай па тэме:  «Садавіна, агародніна».

Ход гульні.Выхавацель называе некалькі відаў садавіны і агародніны і прапануе дзецям выбраць адзін адказ. Але трыба, каб дзеці не механічна адказвалі, а матывавана выбіралі адказ, як у рэальнай жыццёвай сітуацыі. Кожны раз выхавацель паказвае адпаведныя малюнкі.